این بحث، پیشدرآمدی است بر سایر مباحث دوران ما و موضوع آن، «هویت و خودآگاهی» و رابطه متقابل آن با شناخت «دوران ما» است. دورانی که با گذشته انسانی ما تفاوتهای بنیادین یافته و ویژگی مهم آن، تحولات و دگرگونیهای پرشتاب و گسترده است. ما اینک، دچار «شوک آینده» شدهایم. «دوران ما» دورانی است که فردایش با امروز تفاوت بسیار دارد و هر شهروند بیدار این دوران به خوبی دریافته که در این روزگار پر شتاب، فردا زودتر از آنچه انتظارش را داریم، سراغ ما خواهد آمد و شوکهای بعدی آینده، جدیتر خواهد بود. آیا «من» برای مهار و مدیریت هوشمندانه فردا آمادگی لازم را دارم؟ برای زیست مؤثر در این دوران پیچیده، باید آن را خوب شناخت و تبدیل به یک شهروند آگاه در آن شد. نخستین گام در این مسیر، خودآگاهی و تنظیم رابطه «خود» با «دوران ما» است. به بیان دیگر، غیر از شناخت دوران ما، شناخت «خود» ما نیز گریزناپذیر است؛ به ویژه آنکه بسیاری «دوران ما» را «عصر بحران هویّت» نامیدهاند. از این رو، پرسش از کیستی من و عوامل گوناگونی که در شکلگیری شخصیت آدمی؛ اهمیت دوچندان یافته است. به راستی، مهندسان هویت و شخصیت من کیانند؟ در آینده، چه کسانی خواهند شد؟ ما چه میزان اسیر و زندانی «دوران ما» هستیم؟ و بالاخره، «من» در «مهندسی من» چه نقشی میتواند داشته باشد؟ در این بحث، با مفهوم آیندهپردازی و آیندهنگری در دنیای امروز و نمونههایی از مهار آینده و تاثیر آنها در مهندسی من آشنا خواهید شد. کتاب «مهندسی من» پیشدرآمد و سکوی پرشی است برای شناخت بهتر «دوران ما» و نخستین گام در تنظیم سبک زندگی خویش. این کتاب میکوشد نگاه شما را به خود، دنیای اطراف و آینده پیش رو بر اساس واقعیتهای گوناگون، تغییر دهد.
چاپ نخست این کتاب در سال 1400 توسط انتشارات نیستان عرضه شده است.
نخستین گام در شناخت پدیدههای «دوران ما»، شناخت کلیدهای تحلیل است. کلیدهای تحلیل مختلفی برای این مهم پیشنهاد شده که در بحث «آینده یکسان ما» به دو مورد از آنها اشاره خواهد شد. در ابتدا، قدرت بازگشایی و تحلیل پدیدهها با کمک کلید «دهکده جهانی» و سپس طرح همین مسئله با کلید «یکساناندیشی جهانی» صورت خواهد گرفت. شواهد متعدد و گوناگونی در حوزههای مختلف زندگی بشر با این هدف کالبدشکافی خواهد شد. ابعاد یکسانسازی در حوزههای زیستی، رفتاری و ارزشی، اقتصادی و سیاسی، حقوقی از جمله این موارد خواهند بود. در این میان، نقش رسانهها در ایجاد «سبک زندگی یکسان» و به دنبال آن شکلگیری «آینده یکسان ما» نیز تحلیل خواهد شد. آیا واقعاً باید آینده یکسانی را در تمامی ابعاد برای همگان انتظار بکشیم؟ اگر آری، آن آینده چگونه خواهد بود؟ اگر خیر، چه ابعادی از زندگی بشر مدرن در سطح جهانی، یکسانسازی بیشتری را تجربه خواهد کرد؟ و در هر دو صورت، آیا آینده، آینده سپید و روشنی خواهد بود؟ در این بحث، سه عامل کلیدی، به عنوان جدیترین عوامل، برای تحلیل بهتر دوران دگرگون شده و پر شتاب ما معرفی میشوند که در عمل، ساختار مباحث بعدی مجموعه مباحث «دوران ما» را نیز شکل خواهند داد. این سه عامل عبارتند از:
1) انفجار علوم تجربی و تاثیر شگرف آن در ابعاد مختلف زندگی بشر که در بحث «دوران دگرگون شده ما» به آن پرداخته خواهد شد.
2) غلبه تفکرات اومانیستی به ویژه در شکلگیری ابعاد فلسفی و فرهنگی دنیای مدرن. این موضوع در بحث «فرهنگ بدون مرز» پیگیری میشود.
3) غلبه معادلات اقتصادی بر سایر پدیدههای دیگر، هم زمان با قدرت یافتن شرکتها در مقابل دولتها و تشکیل ابرسرمایهداری جهانی. این پدیده در بحث «اقتصاد بدورن مرز» مورد شناسایی قرار خواهد گرفت.
«دوران ما» دوران زندگی در نقطه عطف تاریخ است. بارها بیان شده که «دوران ما» دوران دگرگونیهای عظیم و تغییرات شگرف است. «دوران ما» دوران «شوک آینده» است. چه شواهدی بر این مهم وجود دارد و ریشهها و عوامل و تأثیرات آن چیست؟ شناخت آثار انفجار علم در عصر جدید و موتورهای توفنده علمی آن، به ما این امکان را میدهد که در مهندسی زندگی خود بتوانیم با بینش بهتر و بصیرت بیشتری اقدام کنیم. این مطالب، به بهانه بررسی ایدههای آلوین تافلر در نظریه «موج سوم» به بررسی گذاشته خواهد شد. بررسی تأثیرات انقلاب صنعتی در زندگی بشر با هدف بهرهگیری از تجربیات آن در عصر انقلاب الکترونیک، اهمیت «فناوری اطلاعات» و «فناوری زیستی» و «فناوری نانو» در تحول تمدنی پیش روی بشر، خطرات ناشی از مهندسیهای نوین علمی در کلام فرهیختگان جهانی از جمله موارد موجود در این بحث است. بررسی تأثیرات موج سوم تافلر در ابعاد فرهنگی، اجتماعی و شخصیتی نسل جدید و شکاف تمدنی میان نسلها، نقش مهمی در شناخت «دوران ما» دارد.
اگر زمانی حکومت ها یا مکاتب فکری،بازیگر اصلی یک دوره زمانی بودند، اینک این«اقتصاد» است که آشکار یا پنهان بر اریکه قدرت نشسته است. شناخت این عصر و زمانه، بدون شناخت بازیگر نقش اول آن، غیر ممکن خواهد بود. این بحث میکوشد نقش «اقتصاد بدون مرز» را با زندگی و آینده ما روشن کند و در این رهگذر، به موضوعاتی از این قبیل خواهد پرداخت:
• ارتباط میان «اقتصاد بدون مرز» و پدیده بیسابقه «جهانیسازی» و «شرکتمحوری»
• تأثیرات پدیده مهم جایگزینی قدرت از دولتها به شرکتها در «دوران ما» و نقش اقتصاد در مهندسیهای اجتماعی جهانی.
• بررسی پدیده بزرگ شکاف عمیق طبقاتی و اقتصادی و فاصله عمیق فقر و غنا و به تعبیر مانوئل کاستلز، سیاهچالههای جهانی و آثار بزرگ ناشی از آن.
• نقد و بررسی نظرات میلتون فریدمن و فریدریش فون هایک، برندگان جایزه نوبل اقتصاد در موضوع «اقتصاد حرصمحور» و «اخلاق اقتصادی مدرن» و تأثیر آن در مهندسیهای عظیم «دوران ما».
• نگاهی به اقتصاد آسمانی و تفاوتهای آن با پارادیمهای اقتصادی حاکم بر جهان امروز.
• رابطه اقتصاد و مصرف با رسانه، نمایانگر یک مضمون بزرگ رسانهای در فضای آموزش سواد رسانهای.
• نقد و بررسی مستند سینمایی «شرکتهای چند ملیتی»، برترین فیلم مستند سال 2004 و برخی آثار نمایشی دیگر با این هدف.
در این بحث، ایده «پایان تاریخ و آخرین انسان» اثر معروف «فرانسیس فوکویاما» مبنای تحلیل خواهد بود. این ایده به مانند بسیاری از تحلیلهای مشابه، با مبنا قرار دادن «اومانیسم» میکوشد آینده بشر را پیشبینی کند.
• اینگونه تحلیلها، آینده بشر را چگونه پیشبینیکردهاند؟ به بیان دیگر، اگر قرار باشد مهندسیهای فرهنگی اجتماعی جهانی، نهایتاً به یک الگو منتهی شود، این الگوی انسانی چگونه خواهد بود؟
• آخرین انسان چه سیمایی دارد و در آخرین برگ کتاب تاریخ چه درج خواهد شد؟
• به ویژه، «فرهنگ» و «تمدن» در این تحلیل، چه معنایی خواهند یافت؟
• «اومانیسم» و آثار شگرف آن در ساختار اندیشه انسان مدرن چیست؟
• «عدالت» در ساختار سیاسی فرهنگی «دنیای بدون مرز» چه جایگاهی خواهد داشت؟
• و بالاخره، آیا آینده روشنی در انتظار خواهد بود؟
«تئوری توطئه» در «دوران ما» و به ویژه جامعه ما، طرفداران و مخالفان پرشوری دارد. این نگاه، با توجه به ویژگیهای دنیای امروز، وجود گروههای برنامهریز و قدرتطلب پنهان را قطعی میداند و بیش از هر چیز، انگشت اتهام را به سوی «یهود و صهیونیسم جهانی» نشانه میگیرد. آیا چنین است؟! برخی این ایده را اصلیترین، مهمترین و گریزناپذیرترین تحلیل برای شناخت دوران ما میدانند و برخی دیگر آن را تنها یک مالیخولیای فکری قلمداد میکنند. حق با کیست؟ به هر شکل، این پدیده نیز یکی از ویژگیهای جالب دوران ماست که به بهانه تحلیل نسبی آن، میتوان «دوران ما» را بهتر شناخت و پروتکلهای حاکم بر مهندسیهای اجتماعی این عصر را شناسایی کرد.